-
يكي از شيوه‌هاي پاكسازي بدن از مواد غيرمفيد روزه‌داري است كه ما در طول 12 ماه، يك ماه را به اين امر اختصاص مي‌دهيم. متاسفانه گاهي ما در اجراي اين امر مهم خدشه وارد مي‌كنيم و سلامت بدن خود را به خطر مي‌اندازيم.
چاقي و اضافه وزن به‌عنوان يكي از خطرناك‌ترين عوامل بروز مرگ و كاهش طول عمر در جهان محسوب ميشود. اين بيماري كه با ايجاد اختلال در عملكرد دستگاه‌ها و اندام‌هاي دروني بدن يا رعايت نكردن شيوه صحيح زندگي در زنان و مردان ديده ميشود خود يكي از بزرگ‌ترين عوامل بروز ناراحتي‌ها و اختلالات جسمي و روحي است. خوشبختانه در حال حاضر در سراسر جهان راه‌حل‌هاي مختلفي براي درمان چاقي و اضافه وزن از سوي متخصصان طب كنوني و درمانگران طب سنتي براي رسيدن به تناسب اندام و آراستگي ظاهر وجود دارد كه شيوه درماني طب سنتي ايران، يكي از موثرترين اين شيوه‌ها محسوب ميشود. در اين شيوه درماني، درمانگر با عنايت به شيوه زندگي و چگونگي تغذيه بيمار و همين‌طور با بررسي وضعيت جسماني و روحي او براي درمان وي اقدام مي‌كند. براي آگاهي بيشتر با چگونگي ريشه‌يابي دلايل بيماري و درمان چاقي با كمك طب سنتي با دكتر مهرداد كريمي، دستيار طب سنتي و دانشجو دكتراي طب سنتي دانشگاه تهران به گفت‌وگو نشستيم.
تناسب اندام نه تنها در كشور ايران بلكه در بسياري از كشورهاي اروپايي و آمريكايي محل توجه بسياري از مردان و زنان است. افراد زيادي براي به دست آوردن تناسب اندام و ظاهري آراسته دست به دامن تكنيك‌ها و متدهاي درماني مختلف مي‌شوند و براي درمان چاقي و اضافه وزن خود اقدام مي‌كنند. غالب اين افراد به‌دليل علاقه زياد به زيبايي، آراستگي و خوش پوشي در جست و جوي شيوه‌اي مناسب و تضميني براي كاهش وزن هستند كه تكنيك‌هاي مختلف طب مدرن و طب مكمل و جايگزين را مورد بررسي قرار مي‌دهند و از ميان آنها ساده‌ترين و سريع‌ترين شيوه كاهش وزن را انتخاب مي‌كنند اما شايد اين گروه كمتر به جنبه‌هاي سلامت و ايمني اين شيوه‌هاي درماني فكر كنند.
متاسفانه امروزه به‌دليل موج گسترده‌اي كه براي درمان چاقي و اضافه وزن در جهان و در كشورمان وجود دارد، مردم بدون توجه به عواقب كار و عوارض احتمالي برخي از شيوه‌هاي درماني به سراغ انواع رژيم‌هاي غذايي، تكنيك‌هاي لاغري با كمك انواع داروهاي شيميايي، طبيعي و حتي گياهي مي‌روند؛ داروهايي كه به صرف گياهي بودن آنها هم نمي‌توان از سلامت و ايمني‌شان مطمئن بود. چرا كه برخي از اين داروها اگر چه با منشا طبيعي توليد و تهيه مي‌شوند اما به جاي كاهش وزن و از بين بردن سلول‌ها و توده‌هاي چربي به كاهش ميزان آب بدن مي‌پردازند و بيماري‌هاي ديگري را در بدن مصرف‌كننده به‌وجود مي‌آورند. بنابراين بايد دقت زيادي در انتخاب نوع شيوه درمان چاقي و متخصص آن داشت. بايد به سراغ افراد متخصص و امين رفت و از شيوه‌هاي درماني‌اي استفاده كرد كه حداقل عوارض جانبي را با خود به همراه داشته باشند. در اين شماره از سيب سبز كه ويژه تناسب اندام منتشر ميشود، گفت‌وگويي با دكتر «مهرداد كريمي» درمانگر و دستيار طب سنتي دانشگاه پزشكي دانشگاه تهران داشتيم تا بيشتر درباره تكنيك‌هاي درماني طب سنتي ايران در خصوص درمان چاقي بدانيم.
چاقي و اضافه وزن‌هاي شديد دومين دليل مرگ در كشور آمريكا محسوب ميشود. مرور اين آمار از اهميت و ضرورت داشتن وزن متناسب در حفظ نشاط، تندرستي و سلامت افراد خبر مي‌دهد. در آمريكا سالانه 300 هزار مرگ به‌دليل ابتلا به چاقي به وقوع مي‌پيوندد و چاقي مي‌تواند 50 تا 100 درصد بروز مرگ را در زنان و مردان مبتلا به اين بيماري افزايش دهد. اين مسئله وقتي بيشتر اهميت پيدا مي‌كند كه افراد با انواع چاقي‌ها و توده‌هاي چربي در ناحيه شكم مدت‌هاي زيادي را سر كرده و براي درمان آن اقدامي نمي‌كنند. به هرحال غالب اين افراد با كاهش طول عمر از 2 تا 5 سال روبه‌رو هستند و اميد به زندگي در آنها كاهش پيدا مي‌كند. نتايج يك تحقيق روي گروهي از افراد چاق نشان مي‌دهد، افرادي كه شاخص توده بدني آنها بالاي 45 است با كاهش طول عمر به‌مدت 13 سال روبه‌رو بوده‌اند.
در متون طب سنتي ايران ويژگي‌هايي براي افراد چاق يا افرادي كه دچار فربهي هستند، ذكر شده است. در اين متون آمده است اگر فردي دچار چاقي و فربهي شود، بيماري‌هايي كه به سراغ او مي‌آيند نمود كمتري در بدنش خواهند داشت. به اين معني كه فرد ممكن است به بيماري خاصي دچار شود و اين بيماري در بدنش شدت پيدا كند و فرد در موارد بسيار حساس و پيشرفته از بيماري‌اش اطلاع پيدا كند. علاوه بر اين درمانگران طب سنتي درمان بيماري‌ها در افراد چاق را در مقايسه با ساير افراد مشكل‌تر مي‌دانند. به اعتقاد اين گروه افراد چاق نسبت به انجام كار و امور روزانه خود محتاج و عاجز هستند و بسيار سخت حركت مي‌كنند؛ به همين دليل اين گروه يكي از اصل‌هاي طب سنتي را كه حركت و سكون نام دارد دچار تغيير مي‌كنند زيرا اين افراد در بيشتر اوقات در حالت سكون هستند و به اين ترتيب تعادل دروني بدن خود را به هم مي‌زنند.
با به‌هم خوردن تعادل و فشرده شدن رگ‌ها در بدن به‌دليل چاقي، ميزان اكسيژن رساني به بافت‌ها و اندام‌هاي مختلف بدن دچار اختلال شده و به اين ترتيب احتمال ابتلا به بيماري‌هاي مختلف در بدن اين افراد بالا مي‌رود.
افراد چاق استعداد زيادي در جذب اختلال‌هاي جسمي و روحي، بيماري‌هاي قلبي و عروقي، بيماري‌هاي ريوي و تنفسي، سنگ كليه، سنگ كيسه صفرا، بيماري‌هاي تناسلي، انواع سرطان‌ها، درد مفاصل و استخوان‌ها و ديگر عوارض چاقي دارند. متاسفانه ابتلا به چاقي و اضافه وزن شديد موجب افزايش 14 درصدي ابتلا به سرطان در مردان و افزايش 20 درصدي ابتلا به سرطان در زنان ميشود. علاوه بر اين در اين گروه تنگي نفس، تپش قلب و فشارهاي قفسه صدري نيز ديده ميشود كه از جمله عوارض چاقي در افراد محسوب ميشود.
در طب سنتي به سوءمزاج‌هاي جبلي دقت زيادي ميشود؛ به اين معنا كه گاهي ممكن است فرد بيماري‌اي داشته باشد كه موجب بروز چاقي در او شود. امروزه نقش ژن را در اين زمينه مهم مي‌دانند پس نقش ژن در كنار محيط افراد نيز مهم است.
عوامل فرهنگي نيز در بروز چاقي بسيار موثرند. براساس تحقيقي اين نتيجه به دست آمده كه در جوامع صنعتي زنان ضعيف چاق‌ترند و در جوامع توسعه نيافته زنان سالم‌تر چاق‌ترند. در كشور ما مسئله چاقي بيشتر در افرادي است كه سالم‌ترند و به دام چاقي مي‌افتند. مشاهده تلويزيون به‌ويژه در كودكان از علل چاقي است كه بسيار مهم است. خوراكي‌ها و نوشيدني‌ها يكي ديگر از عوامل چاقي است؛ اين‌كه چه بخوريم، چه وقت و به چه مقدار و همراه با چه موادغذايي بسيار مهم است. مشخص است خوب نيست كه بدون برنامه هر غذايي را خورد. نبايد اسير غذا بود و بدون گزينش هر غذايي را با هر حجمي مصرف كرد. نبايد به نوع غذا و حجم غذا معتاد بود. گاهي در فردي متابوليسم و حرارت غريزي بالاست و بدنش به مصرف غذاي بيشتر احتياج دارد اما بايد دقت كرد اين افراد زياد نيستند و نبايد ميزان مصرف موادغذايي خودمان را با آنها مقايسه كنيم و به تقليد از آنها زياد بخوريم.
يكي از مهم‌ترين عوارض چاقي و اضافه وزن شديد در افراد مبتلا به اين بيماري احتمال افزايش نازايي در اين گروه است. در متون طب سنتي نيز بارها به داشتن فرزند كمتر در گروه افراد چاق اشاره شده است. در اين متون به اين نكته اشاره شده كه افراد فربه يعني افراد خيلي چاق نسبت به افراد معمولي ديرتر باردار مي‌شوند و احتمال سقط جنين در آنها بيششتر است. اگر چه آمار اين مشكلات در ميان مردم چندان بالا نيست و نبايد نگراني براي مردم ايجاد كند اما بهتر است همگي ما نسبت به بروز اين مشكلات در افراد چاق آگاهي داشته باشيم تا بتوانيم راحت‌تر و در مدت زمان كمتري از بروز اين مشكلات براي خود و خانواده‌مان جلوگيري كنيم.
اولين گام براي درمان بيماران مبتلا به چاقي و اضافه وزن مطالعه و بررسي شيوه تغذيه آن‌هاست.
در اين مرحله درمانگر طب سنتي به بررسي برنامه غذايي بيمار، آداب غذا خوردن او و همين‌طور محتواي غذاهايي كه بيمار در مدت 2 تا 3 هفته مصرف مي‌كند را مورد بررسي قرار مي‌دهد. از طرفي احتمال ابتلا به بيماري‌هاي مزمن از قبيل كم كاري تيروئيد و بيماري‌هاي هورموني نيز در بيمار مورد بررسي قرار مي‌گيرد. به اين ترتيب با درنظر گرفتن اين موارد و بررسي شرايط بيمار و جايگاه فرهنگي و اجتماعي او كه تعيين‌كننده نوع غذا و سليقه غذايي او محسوب ميشود، مراحل درمان براي پاكسازي و درمان چاقي بيمار آغاز ميشود.
در طب سنتي اصلي وجود دارد كه به آن اصل احتباس و استفراغ مي‌گوييم. به اين ترتيب كه بدن قادر است هر آنچه برايش مفيد است را جذب كند و هر آنچه را كه مفيد نيست دفع كند. مكانيسم‌هايي براي دفع اين مواد زائد است كه تعريق، ادرار، مدفوع، دوران قاعدگي و اخلاطي كه در دستگاه تنفسي داريم؛ تمام اينها سيستم‌هاي پاكسازي بدن است كه وقتي ما در اين طبيعت بدن مداخله مي‌كنيم اختلالاتي در سلامت بدن به‌وجود مي‌آوريم. گاهي با دوستان به رستوران يا مهماني يا عروسي مي‌رويم و بيش از حد مورد نياز غذا مي‌خوريم. اگر سالي يك بار باشد مشكلي ايجاد نمي‌كند اما ما شاهديم كه برخي از مردم اين رويه را در طول هفته تكرار مي‌كنند و اين مسئله موجب ميشود مشكلاتي را براي هاضمه خود به‌وجود بياورند زيرا دستگاه هاضمه مجبور است مقدار بسيار زيادي غذا را هضم كند و در دسترس بدن قرار دهد. اين سيستم از كار مي‌افتد به‌دليل ورود بسيار زياد غذا؛ از طرفي سيستم پاكسازي بدن براي شرايط عادي درنظر گرفته شده و در اين شرايط پاسخگو نيست .
يكي از شيوه‌هاي پاكسازي بدن از مواد غيرمفيد روزه‌داري است كه ما در طول 12 ماه، يك ماه را به اين امر اختصاص مي‌دهيم. متاسفانه گاهي ما در اجراي اين امر مهم خدشه وارد مي‌كنيم و سلامت بدن خود را به خطر مي‌اندازيم. در ماه مبارك پاكسازي روح و جسم با هم انجام ميشود. اين حكمت الهي است كه خدا به ما يادآوري مي‌كند كه ما بايد در طول سال غذاهاي‌مان را كم كنيم درحالي‌كه ما خلاف اين عمل مي‌كنيم به اين بهانه كه يك وعده غذا در روز كم شده انبوهي از غذا را كه مناسب شرايط جسماني ما نيست در 2 وعده افطار و سحري ميل مي‌كنيم. اين دسته افرادي كه اين‌گونه رفتار مي‌كنند بعد از ماه مبارك رمضان افزايش وزن داشته و حال مناسبي ندارند. درصورتي كه افرادي كه با طبيعت اين موضوع همراه مي‌شوند سلامت را در جسم و روح‌شان خواهند داشت و اين مسئله در حفظ تناسب اندام موثر است.
بدن بايد به اندازه كافي سكون و حركت داشته باشد و تعادل ميان اين 2 حفظ شود. اين موضوع يك اصل مهم از ديدگاه طب سنتي ايران است و اين اصل براي هر فرد متفاوت است و بايد به اين موضوع دقت كرد. درست است كه براي فردي سالم توصيه ميشود نيم ساعت صبح و نيم ساعت عصر ورزش كند و پياده روي سريع داشته باشد؛ فرد چاق از اين توصيه نتيجه نمي‌گيرد چون بدن او نياز به ميزان بيشتر و ساعت بيشتري ورزش داشته و متابوليسم و ويژگي متفاوتي دارد. پس سكون و حركت بايد متعادل باشد، افراط و تفريط در اين زمينه در بدن اختلال ايجاد مي‌كند. افرادي كه دوست دارند نخورند و لاغر شوند بايد بدانند كه بدن مانند قلعه‌اي مي‌ماند كه وقتي ورودي غذا را به آن كم كنيد، شروع به جيره‌بندي منابع غذايي كرده و كمتر مصرف مي‌كند چون بدن مكانيسم خودش را دارد و به شيوه شما كاري ندارد. بدن خودش را تنظيم مي‌كند و مكانيسم تعادلي را پيش مي‌گيرد به همين دليل است كه اين افراد 3 تا 4 كيلو لاغر مي‌شوند اما بعد به ثبات مي‌رسند و از اين روش نتيجه نمي‌گيرند. اين افراد بايد تغييرات اساسي در شيوه زندگي‌شان دهند.
تنظيم ميزان خواب و بيداري در تناسب اندام و وزن بسيار موثر است. تحقيقات زيادي در اين زمينه به دست آمده كه ميزان خواب و بيداري در افزايش و كاهش وزن موثر است. علاوه بر اين، اين موضوع را نيز نبايد فراموش كرد كه تنظيم نبودن ساعت خواب و بيداري خود مي‌تواند عامل بروز بي‌خوابي و اختلال خواب در افراد باشد. افراد فوق‌العاده چاق بيشتر با اين اختلال‌ها روبه‌رو هستند. پرخوابي، خرخر كردن در خواب و مشكلات تنفسي از جمله اين اختلال‌هاست. اگر كسي خوابش دچار مشكل باشد بايد اختلالات وزني را شاهد باشد كه گاهي به‌صورت لاغري و گاهي چاقي است. دليل اهميت اين موضوع اين است كه بخشي از هضم در خواب انجام ميشود. وقتي فردي دير خوابيده و تا 10 صبح مي‌خوابد امر هضم را در بدن خود با اختلال روبه‌رو مي‌كند. يعني هضم او كامل انجام نمي‌شود و آنچه مورد نياز بدن است در اختيار بدن قرار نمي‌گيرد. پس بدن دستور براي خوردن مي‌دهد، افرادي كه چاق‌اند و سيري ناپذيرند به همين دليل اين حالت را دارند، بدن‌شان عطش به خوردن دارد و مي‌خواهد مواد مغذي خود را تهيه كند و به همين دليل دائم مي‌خورند.
بيماري‌ها و اختلال‌هاي رواني و روحي مي‌تواند تاثير زيادي در بروز چاقي داشته باشد. افراد چاق غالبا به اين موضوع اشاره مي‌كنند كه در زماني كه تحت فشار روحي هستند چه به‌صورت غم و چه به‌صورت نگراني، در شرايط استرس و اضطراب شروع به خوردن مي‌كنند. برخي در حالت خوشحالي هم پرخوري مي‌كنند. براي به تعادل رساندن سطح روح و روان نيز مي‌توان به كنترل پرخوري‌ها و ريزه‌خواري‌ها پرداخت و جسم را به تعادل و توازن رساند، پس جسم به حد موادغذايي را مصرف مي‌كند. در اين شيوه با داروهاي خوراكي و اعمال يداوي مثل ماساژ كه در طب سنتي به آن «دلك» مي‌گويند به اين گروه از بيماران كمك مي‌كنيم. اين ماساژ كمك مي‌كند تا تنش‌هاي روحي از بيمار جدا شود و به لحاظ روحي به تعادل و آرامش برسد.
مشكلات هيپوتالاموس و مشكلات جنسي ناشي از هورمون‌ها نيز تاثير زيادي در بروز چاقي در افراد دارند كه در طب سنتي از آن با عنوان سوءمزاج‌ها ياد ميشود. افرادي كه غدد فوق كليه آنها نيز دچار مشكل است معمولا نتيجه مطلوبي در درمان چاقي به دست نمي‌آورند. در كنار اين گروه افرادي نيز هستند كه از داروهاي انسولين براي درمان استفاده مي‌كنند. مقصود از اين گروه بيماراني به جز بيماران مبتلا به ديابت است كه اين افراد نيز كمتر به نتيجه مطلوب دركاهش وزن مي‌رسند و عموما تلاش آنها براي كاهش وزن و لاغري به نتيجه نمي‌رسد. اين گروه بايد توجه زيادي به كنترل و درمان بيماري خود داشته باشند تا به واسطه آن بتوانند مسئله چاقي خود را نيز درمان كنند.
