عصر پدیا

• شايد شما هم از آن كساني باشيد كه هنگام خريد لباس ترجيح مي‌دهند سايزهاي بزرگ‌تر را انتخاب كنند و هميشه وقتي صحبت از افزايش وزن مي‌شود، از چاقي مي‌نالند و از نگاه كردن و برانداز كردن خود در آينه و وزن‌ كردن خود فراري‌اند.

تا به حال به‌خودتان فكر كرده‌ايد؟ نه اشتباه نكنيد، در اين‌جا منظور موقعيت اجتماعي و شغلي، احساسات و عواطف‌تان نيست بلكه منظور شكل و فرم بدن‌تان است. اگر فكر نكرده‌ايد، الان وقت مناسبي است، يك كاغذ و مداد برداشته و تصويري را كه از اندام و اجزاي بدن‌تان داريد روي آن بكشيد، سپس طرحي كه كشيده‌ايد را خوب نگاه كنيد و بعد با نگاه دقيق و واقع بينانه‌اي به سراغ آينه رفته و به مقايسه تصويري كه كشيده‌ايد با خودتان بپردازيد؛ حتي مي‌توانيد تصويري كه كشيده‌ايد را به يكي از اعضاي خانواده يا دوستان‌تان نشان دهيد و بپرسيد آيا اين تصوير با واقعيت شما مطابقت دارد؟ در بسياري از موارد جواب «نه» خواهد بود؛ زيرا براساس يافته‌ها تصوير ذهني‌اي كه بسياري از افراد درباره بدن خود دارند با واقعيت منطبق نيست و آن‌ها خود را چاق‌تر يا لاغرتر از آنچه هستند در ذهن‌شان تصور مي‌كنند. به عبارت ديگر، تصور بدني كه اين افراد از خودشان دارند نادرست است. اما اين تصوير ذهني بدن چيست؟ تصوير ذهني بدن مربوط به درك هر فرد از فيزيك و ظاهرش است و تعبيري است كه مغز از بدن ارائه مي‌كند.

نكته مهم اين است كه ذهنيتي كه افراد درباره خود دارند چقدر منطبق با واقعيت است. بدبيني يا خوش‌بيني بيش از حد، هر2در آنچه درباره خودمان تصور مي‌‌كنيم مضرات خاص خودش را دارد. اگر اشخاص خود را بسيار بهتر از آنچه هستند درنظر گرفته و به‌راحتي از عيب و نقص‌هاي بدن خود صرف‌نظر كنند، براي رفع آن‌ها اقدام نخواهند كرد. به‌عنوان مثال افراد چاقي كه خود را داراي اندامي زيبا تصور مي‌كنند، لزومي براي انجام ورزش و رعايت رژيم غذايي احساس نمي‌كنند و اين افزايش وزن مي‌تواند تشديد شده و سلامت آنها را به‌خطر بيندازد. از سوي ديگر، كساني كه بيش از اندازه وسواس داشته و درباره نقص‌هاي بدني‌شان اغراق مي‌كنند و آن‌ها را بسيار بيشتر از چيزي كه هست درنظر مي‌‌گيرند، علاوه بر آنكه به آرامش رواني خود و اطرافيان‌شان صدمه مي‌‌زنند، بلكه به انواع راهكارها براي بهتر‌شدن رو خواهند آورد؛ از عمل‌هاي جراحي براي زيبا و لاغرتر شدن گرفته تا خريدهاي افراطي و گران‌قيمت براي داشتن ظاهري پسنديده‌تر. اما مسئله اينجاست كه تمام اين تلاش‌ها و سختگيري‌ها هم در نهايت اين گروه از افراد را راضي نخواهد كرد زيرا ممكن است در واقعيت بي‌نقص شده باشند اما در آنجا كه بايد خوب باشند، در ذهن‌شان خود را بد قيافه مي‌دانند.

داشتن تصوير ذهني از بدن مي‌تواند مفيد يا مضر واقع شود. اينكه شما چه تصوري از خود در ذهن‌تان داشته باشيد و اين ذهنيت چقدر مطابق يا مخالف با واقعيت باشد مي‌تواند تاثير زيادي در زندگي‌تان بگذارد.  كسي كه تصوير خوبي از خود در ذهن دارد، اعتمادبه‌نفس بيشتري داشته، بيشتر در محافل عمومي و اجتماعات حاضر مي‌شود، در برخورد با ديگران تاثير بهتري از خود به جا مي‌‌گذارد، خود را بيشتر قبول داشته و در نتيجه به موفقيت‌هاي بيشتري مي‌رسد. اما درست در نقطه مقابل، بعضي افراد با تصويري كه از خود دارند مشكل داشته و آن را سرشار از عيب و نقص مي‌‌پندارند، از خود ناراضي بوده و به تحقير خود مي‌پردازند، مدام در حال مقايسه خود با ديگرانند، از داشتن بدني كه فكر مي‌كنند پر از عيب و نقص است خجالت كشيده، ارتباطات خود را روزبه‌روز محدودتر كرده و سد راه موفقيت‌هاي خود مي‌شوند، دچار اختلالات تغذيه‌اي شده، به رژيم‌هاي غذايي افراطي و نادرست و ورزش‌هاي سخت و طاقت‌فرسا رو مي‌‌آورند و در نتيجه با انواع وسواس، استرس، افسردگي و ساير بيماري‌هاي رواني درگير مي‌شوند. از اين‌رو داشتن يك تصوير ذهني مثبت، فقط داشتن يك تصوير ذهني مثبت نيست بلكه در تمام جوانب و جنبه‌هاي زندگي فرد تاثيرگذار است و از آنجا كه ناخودآگاه روي تمام تعاملات و تصميمات افراد تاثير مي‌گذارد، اهميتي بيشتر از آنچه تا‌كنون درباره‌اش فكر مي‌كرديد، دارد.

در مقام مقايسه قرار دادن خود، بيشتر بين نوجوان‌ها و جوان‌ها مشاهده مي‌شود زيرا  درگير با مسائل فيزيكي و ظاهري بدن را اين‌گونه افراد تشكيل مي‌‌دهند. بر اين اساس جوان‌ها و نوجوان‌ها بيشتر از سايران در معرض دچار شدن به فكرهاي وسواسي درباره خود هستند و بايد به آن‌ها در كسب يك تصوير درست از خود كمك كرد. به‌ويژه نوجوان‌ها نيازمند توجه بيشتري در اين زمينه هستند زيرا توانايي كمتري براي مواجه شدن با واقعيت و به كار گرفتن راه‌ حل‌ها مشكل دارند و ممكن است در معرض خطر بيشتري قرار گرفته و ناآرامي و تشويش ذهن‌شان به سبب نارضايتي از خود، بر تحصيل و روابط آن‌ها تاثير منفي بگذارد. اگر فرزند شما نيز يكي از همين نوجوان‌هاست، براي كاستن از اين تصورات منفي، مي‌توانيد ويژگي‌هاي مثبت فرزندتان را به او گوشزد كرده و به او اين اطمينان را بدهيد كه با داشتن خصوصيات اخلاقي و ظاهري منحصربه‌فرد خودش مورد پذيرش جمع قرار خواهد گرفت و لازم نيست خودش را به شكل الگوهايي كه در ذهنش شكل گرفته درآورد يا به‌اصطلاح همرنگ جماعت شود.

معيارهاي ظاهري بيش از پيش اهميت يافته و تاكيد زيادي بر وزن و سايز مي‌شود. براساس آنچه معمولا توسط رسانه‌ها و فيلم‌ها به جوامع القا مي‌شود، افراد خود را در مقايسه با الگوها و مدل‌هاي ارائه شده مي‌بينند و در نزديك كردن خود به معيارهاي موجود تلاش مي‌كنند. در اين بين واكنش دختران نسبت به عواملي كه تصور مي‌‌كنند نقصي در ظاهرشان محسوب مي‌شود، منفي‌تر از پسران است. از سوي ديگر در بيشتر جوامع و فرهنگ‌ها، زن‌ها بيشتر براساس ظاهرشان قضاوت مي‌‌شوند و وضعيت ظاهر در پذيرش اجتماعي آن‌ها نقش اساسي دارد درحالي‌كه اين موضوع در مورد مردها اهميت كمتري دارد. تحقيقات نشان داده است 44‌درصد از زنان احساسات منفي نسبت به قسمت‌هاي مختلف بدن و همين‌طور كل بدن‌شان دارند. تمايل به كاهش وزن با تصوير بدني ضعيف ارتباط دارد و زنان نسبت به مردان تمايل بيشتري براي كاهش وزن‌شان دارند. نتايج يك بررسي ديگر نيز نشان داد، 56 درصد از زنان و 40 درصد از مردان كه به پرسشنامه تحقيقي در سال 1997 پاسخ دادند، از كليت بدن‌شان ناراضي بودند. افراد درگير با تصوير منفي از بدن‌شان مدام فكر مي‌‌كنند اگر كمي لاغرتر و عضلاني‌تر بودند، خوشحال‌تر و موفق‌تر بودند و با پذيرش بيشتري از سوي جامعه رو‌به‌رو بودند. يك مطالعه تحقيقاتي جامع در سال 1998 نيز نشان داد، 70 درصد دانشجويان يك دانشگاه از ظاهر جسماني خود ناراضي بوده و از تصوير بدن‌شان ترس دارند و 28 درصد به اختلال بدريختي بدني مبتلا هستند.

تصوري كه دو سوم بزرگ‌تر است

شايد شما هم از آن كساني باشيد كه هنگام خريد لباس ترجيح مي‌دهند سايزهاي بزرگ‌تر را انتخاب كنند و هميشه وقتي صحبت از افزايش وزن مي‌شود، از چاقي مي‌نالند و از نگاه كردن و برانداز كردن خود در آينه و وزن‌ كردن خود فراري‌اند. اگر اين‌طور است بدانيد تنها نيستيد و افراد ديگري هم هستند كه دچار چنين افكاري هستند. اين ويژگي يعني چاق‌ پنداشتن خود بيشتر از آنچه حقيقت دارد كه بيشتر در زنان و دختران مشاهده مي‌شود و حتي لاغرترين زنان نيز هنگام امتحان يك لباس جديد نگرانند كه چاق به‌نظر برسند. البته چنين مسئله‌اي نيز دلايل علمي دارد و تنها به تفكر افراد برنمي‌گردد. دانشمندان طي تحقيقي به اين نتيجه رسيدند، تصويري كه يك شخص از بدن خود در مغزش مي‌سازد معمولا تا دو سوم بزرگ‌تر از آن چيزي است كه در واقعيت وجود دارد به عبارت ديگر مغز تصور مي‌كند بدن ما دو سوم از اندازه اصلي خود بزرگ‌تر است. به عقيده محققان اين موضوع مي‌تواند دليل اينكه چرا حتي زنان لاغر هم خود را چاق تصور مي‌‌كنند، توضيح دهد. همچنين دانشمندان ادعا كردند، زنان احساس ترس دروني دارند و هر زمان كه يك زن ديگري كه اضافه وزن دارد را مي‌بينند اين احساس در آنها تحريك مي‌شود، اين در حالي است كه مردان چنين عكس‌العمل مشابهي ندارند.