-
برخي از بيماران مدام به دندان‌پزشك اصرار مي‌كنند كه دندان‌هاي پوسيده را با كامپوزيت ترميم كنند يا اينكه ترميم‌هاي آمالگام قديمي را با مواد همرنگ دندان جايگزين كنند. اين كار اشتباه است.
پوسيدگي دنداني در كنار سرماخوردگي يكي از شايع‌ترين بيماري‌هاي عفوني در سراسر دنياست كه شايد نزديك به صددرصد مردم دنيا به نوعي آن را تجربه كرده‌اند؛ اتفاقي كه باعث تخريب نسج دندان شده و در صورت رسيدگي‌نكردن به موقع مي‌تواند باعث بروز حساسيت و در موارد پيشرفته باعث درگيري اعصاب و بافت نرم داخل دندان (پالپ) شود و دردهاي وحشتناكي را ايجاد كند. بهترين راه مقابله با اين بيماري موذي پيشگيري است اما وقتي دندان دچار پوسيدگي شد مي‌توان با برداشت پوسيدگي دندان را ترميم كرد. سوال اينجاست كه با چه ماده‌اي بايد اين كار انجام شود؟ و آيا مواد فلزي ترميم‌كننده دندان كه بسيار هم پرمصرف هستند براي سلامت ضرر دارند يا خير؟
در ابتداي مطلب بايد اشاره كنيم كه اصلا چرا دندان دچار پوسيدگي مي‌شود. به‌طور خلاصه بايد گفت تميز نكردن به موقع مواد‌غذايي از روي دندان‌ها محيط مناسبي در اختيار باكتري‌هاي حفره دهان مي‌گذارد تا با تخمير مواد‌غذايي و به‌خصوص مواد قندي اسيد توليد كرده و ميناي دندان را حل كنند. با توجه به اينكه نمي‌توان غذا نخورد يا اينكه امكان حذف كردن باكتري‌ها از حفره دهان وجود ندارد بنابراين اصلي‌ترين كليد پيشگيري از پوسيدگي دندان تميزكردن به موقع آن‌ها با مسواك و نخ دندان است تا باكتري‌هاي حفره دهان فرصت تخمير مواد غذايي و توليد اسيد براي ايجاد پوسيدگي را نداشته باشند.
در مراحل اوليه پوسيدگي يعني هنگامي كه پوسيدگي محدود به ميناي دندان است معمولا درد وجود ندارد و دندان نسبت به محرك‌هايي مثل سرما، گرما و شيريني حساس نيست اما اغلب به‌دنبال ورود پوسيدگي به عاج دندان حساسيت نسبت به محرك‌هايي كه ذكرشان رفت آغاز مي‌شود و بيمار درجات مختلفي از درد را تجربه مي‌كند كه به‌شدت پوسيدگي بستگي دارد البته امكان دارد به‌رغم وجود يك پوسيدگي عميق، دندان هيچ‌گونه علائمي نداشته باشد اما اگر قرارباشد يك دندان پوسيده دچار درد و حساسيت شود اغلب شدت اين علائم با شدت پوسيدگي مرتبط است.
معمولا دنداني كه پوسيدگي عاجي داشته و نسبت به محرك‌ها به‌خصوص سرما حساس است درصورت مجاورت با چنين محركي دچار دردي تيز و شديد مي‌شود كه با حذف تحريك(مثلا قورت‌دادن آب سرد) در مدت زماني كمتر از15 ثانيه برطرف مي‌شود و معمولا مي‌توان دندان دردناك را مشخص كرد. چنين دردهايي هشداري كاملا جدي هستند و بيمار بايد به‌سرعت نسبت به درمان دندان مورد نظر اقدام كند و گرنه پوسيدگي پيشرفت كرده و پالپ دندان (بافت نرم مركز دندان كه حاوي عروق و اعصاب است)درگير مي‌شود. تا قبل از رسيدن به چنين مرحله‌اي دندان اغلب با درمان‌هاي ساده دندان‌پزشكي ترميمي، قابل درمان است.
برخي از بيماران مدام به دندان‌پزشك اصرار مي‌كنند كه دندان‌هاي پوسيده را با كامپوزيت ترميم كنند يا اينكه ترميم‌هاي آمالگام قديمي را با مواد همرنگ دندان جايگزين كنند. اين كار اشتباه است. بيماران بايد دقت كنند كه تشخيص اينكه كدام ماده ترميمي براي ترميم دندان مناسب است با دندان‌پزشك است. دندان‌پزشك تشخيص مي‌دهد كه براي ترميم اين دندان از كدام ماده استفاده كند و قطعا بهترين و بادوام‌ترين ماده را استفاده خواهد كرد. حتي در برخي موارد استفاده از مواد همرنگ دندان براي ترميم پوسيدگي خود مي‌تواند زمينه ساز مشكلاتي در آينده باشد. اگر يك ترميم آمالگام خوب و با رعايت اصول علمي انجام شده باشد دليلي براي تعويض آن وجود ندارد چون موقع خالي كردن ماده ترميمي بخشي از دندان هم به اجبار تراشيده خواهد شد كه مطلوب نيست.
در حال حاضر رايج‌ترين و مطلوب‌ترين اين مواد عبارتند از آمالگام كه به ترميم فلزي معروف است و كامپوزيت كه در ميان عامه مردم به ترميم سفيد يا همان همرنگ دندان معروف شده است. از كامپوزيت بيشتر براي ترميم دندان‌هاي جلويي فك يا در مواردي كه زيبايي اهميت بالايي دارد استفاده مي‌شود گرچه مي‌توان برحسب شرايط اين ماده را براي ترميم همه دندان‌ها استفاده كرد. در سال‌هاي اخير تحولات زيادي در توليد اين مواد اتفاق افتاده كه روي بحث دندان‌پزشكي زيبايي به‌شدت تاثيرگذار بوده است. از آمالگام يا همان ترميم‌هاي فلزي يا سياه رنگ هم عمدتا براي ترميم دندان‌هاي آسياي كوچك و بزرگ استفاده مي‌شود.
آمالگام در اصل از مخلوط كردن جيوه با ذرات جامد آلياژي از نقره، قلع، مس و گاهي روي، پالاديوم، اينديوم و سلنيوم تهيه مي‌شود. وقتي آلياژ آمالگام با جيوه مايع (و‌خالص) مخلوط شد، آمالگام دنداني تشكيل مي‌شود كه قابل فرم دادن در داخل حفره‌اي است كه دندان‌پزشك آماده كرده است. دندان‌پزشك اين تركيب را داخل حفره قرار داده و آن را مرحله به مرحله متراكم مي‌كند. وقتي آمالگام سفت شد به ماده‌اي محكم تبديل مي‌شود كه مقاومت بسيار بالايي در برابر نيروهاي ناشي از جويدن دارد و در مقايسه با ساير مواد ترميمي طول عمر بالاتري دارد. مهم‌ترين ايراد آمالگام رنگ فلزي و نازيباي آن است.
مدت‌هاست كه بحث جيوه موجود در آمالگام مطرح است. بسياري تصور مي‌كنند چون داخل آمالگام جيوه وجود دارد براي سلامت مضر است و نبايد از آن استفاده كرد اما بايد گفت تحقيقات متعدد دانشمندان علوم دندان‌پزشكي در سراسر دنيا اين قضيه را رد كرده است. نتايج اين تحقيقات نشان داد، جيوه موجود در آمالگام براي سلامت بيمار به‌‌هيچ‌وجه مضر نيست. حدود 10سال قبل هم انجمن ملي غذا و داروي آمريكا تاكيد كرد كه جيوه موجود در آمالگام براي سلامت مضر نيست و كاربرد آن بلامانع است.
برخي بيماران تصور مي‌كنند وقتي دندان ترميم شد ديگر دچار مشكل نمي‌شود اين تصور اشتباه است، دندان ترميم شده حتي بيشتر از دندان طبيعي نياز به مراقبت دارد كه اين مراقبت هم كار پيچيده‌اي نيست. مسواك زدن مرتب 2يا 3بار در روز و كشيدن نخ دندان مهم‌ترين عوامل پيشگيري از پوسيدگي دندان و بيماري‌هاي لثه هستند. انجام همين 2 كار ساده طول عمر دندان‌هاي سالم و ترميم شده را چند برابر افزايش مي‌دهد. البته رژيم غذايي هم در اين بين نقش مهمي برعهده دارد و بايد توجه داشت، خوردن مداوم مواد شيرين خطر پوسيدگي دندان را افزايش مي‌دهد.