نمک در طب سنتی چه نقشی دارد

دکتر مهدی میرغضنفری؛ متخصص طب سنتی درباره جایگاه نمک در طب سنتی می گوید:

همه تقریباً از نمک استفاده می کنند. احادیثی نیز راجع به نمک داریم.

پیامبر خدا (ص) فرمودند خداوند عزوجل به موسی بن عمران وحی کرد که با نمک آغاز کن و با نمک پایان ده که درمان هفتاد درد در نمک است و کمترین این دردها دیوانگی و جزام و پیسی و گلو درد و دندان درد و شکم درد است.

در جایی دیگر از امام باقر (ع) آمده است که از سفارش‌های پیامبر خدا به علی (ع) این بود که فرمود ای علی!

غذای خویش را با نمک اغاز کن که درمان هفتاد درد در نمک است و درمان دیوانگی و جزام و پیسی و گلو درد و دندان درد و شکم درد می باشد.

پیامبر خدا (ص) می فرمایند: هر کس پیش از هر چیزی و پس از هر چیزی (که اینجا منظور غذا است) نمک بخورد خداوند 330 نوع بلا را که کمترینش جذام است از او بر می دارد.

قبلاً هم گفته شده وقتی که عددی در احادیث می آید گاهی اوقات منظور تاکید بر اهمیت موضوع است و حالا جایی هفتاد و جایی دیگر 330 را آورده اند و منظور خواصی است که برای نمک متذکر است.

در کتاب کافی از امام باقر (ع) به نقل پیامبر خدا (ص) آمده است که اگر مردم از آنچه که در نمک است آگاهی داشتند با وجود آن دیگر هیچ پادزهری نمی جستند.

بنابراین یکی از بهترین چیزها برای میکروب زدایی، نمک است که این امروزه هم اثبات شده و موجود  است.

ضرب المثل هم وجود دارد که هر چه بگندد نمکش می زنند. یکی از بهترین میکروب کش ها نمک است و عمل خود را می تواند در سیستم گوارش بدن ما انجام دهد.

احادیث دیگری نیز وجود دارد که مضمون آنها همین خواص نمک و مخصوصاً در چشیدن نمک قبل و بعد از غذا است.

مزاج نمک گرم و خشک است و در درجه دوم بوده و میانه است. تحریک کننده اشتهاست. محلل است و از بین برنده و تحلیل برنده مواد زائد و مخصوصا بلغم ها و رطوبت های غیر طبیعی است.

این داروهای طبیعی داروهای مفید و پر مصرفی هستند و اخلاط زائد و مخصوصاً‌ خلط بلغم را می زداید.

بنابراین کسانی که مزاج های سردو بلغم اضافی دارند خودشان نیز متوجه می شوند که وقتی نمک استفاده می کنند برای آنها مفید یا انرژی بخش است و برخی از دردهایشان را کاهش می دهد.

به صورت موضعی مالیدن نمک به دندان ها و لثه ها باعث حفظ و بقاء دندان و کاهش پوسیدگی دندان و لثه می شود.

البته بدیهی است که افرادی که مزاج گرم دارند و ممکن است دچار زخم یا آفت شوند نباید در مصرف نمک زیاده روی کنند، چون ریشه برخی آفت ها و زخم ها حرارت است و نمک هم حرارت دارد.

این افراد بهتر است که از سرکه یا قره قورت رقیق شده استفاده کنند که هم خنک است و هم از بین برنده التهابات است. وقتی غذا همراه با نمک استفاده می‌شود، از سنگینی غذا کاسته می‌شود.

عملکرد نمک مانند فلفل است البته فلفل قوی تر است و برای تحریک اشتها تا حدی بهتر است. باید توجه داشت اینکه توصیه شده قبل و بعد از غذا نمک چشیده شود، چشیدن نمک منجر به ترشح و تحریک بزاق و تحریک اشتها و ضد عفونی شدن مجاری می‌شود.

قبل از اینکه غذا وارد دهان و گوارش شود و نیز وقتی که انسان غذایش را خورد، خوب است که در حد مختصری از نمک بچشد این امر موجب می‌شود نمک در فضای دهان و مری و تاحدودی معده باقی بماند و آن قسمت‌ها را ضد عفونی کند. و برای جلوگیری از عفونی شدن مواد غذایی خورده شده که قطعاتی از آن لابه لای دندان ها و لثه ها و لابه لای چین و چروک های مری و معده می ماند نیز مفید است.

البته بدیهی است که این امر برای همه شبیه به هم نیست و بنابراین برای کسانی که فشار خون بالایی دارند مسلماً‌ باید در مصرف نمک پرهیز کنند.

منظور از احادیث این نیست که مقدار زیادی نمک قبل یا بعد از غذا مصرف شود بلکه مقداری بسیار اندک گفته شده و در طب هم گفته شده زیاده روی در مصرف نمک باعث اصطلاحاً‌ سوختن خون می شود که سوختن خون یعنی حرارت خون بالا می رود و تناسب خود را از دست می دهد.

زیاده روی در مصرف نمک برای بینایی و ترشح مایعات جنسی خوب نیست و باعث ایجاد حرارت بدن و خارش در بدن می‌شود.

گاهی پزشکان نمک را به همراه روغن زیتون برای مالیدن به پوست شخص و اینکه شخص به عنوان یک کرم و محلولی برای پوستش استفاده کند توصیه می‌کنند، که مخصوصاً ‌در افرادی با مزاج سرد باعث کاهش خستگی می شود.

اینکه گاهی گفته می شود در آب وان نمک ریخته و در آن غوطه ور شویم نیز از همین نظر می باشد و سرد مزاجان خوبست با این آب استحمام کنند که از فواید گرمی نمک هم بهره مند شده و عوارض سردی آب برایشان کم شود.

این، نوعی آب معدنی است، البته آب های معدنی درمانی که در جاهای مختلف کشور به طور طبیعی وجود دارند، ترکیبات و لذا خواص مختلفی دارند و باید حتما به ترکیبات آنها توجه شود، پس یک نوع آب معدنی برای همه انسانها با مزاج های مختلف نمی تواند الزاما مفید باشد بلکه برای برخی مضر است.

نمک باعث افزایش گردش خون سطحی و بهبود رنگ چهره می شود. معده و گوارش را شستشو می‌دهد.

بلغم و سودا و رطوبت های زائد را از بین برده و نفخ و مشکلاتی که در سیستم گوارش ممکن است بر اثر ماندن این مواد زائد و بلغم ها و ترکیبات لزج ایجاد شود را از بین می‌برد.

اگر نمک همراه با سکنجبین یا تقریباً نزدیک با سکنجبین مصرف شود برای باز کردن تمامی انسدادهای داخل بدن مورد توصیه است.

طبع سکنجبین رو به خنکی است و نمک رو به گرمی است و این دو، یکدیگر را تعدیل می کنند و مصلح هم هستند یعنی اگر بر اثر مصرف یکی اذیت شدیم، دیگری می تواند کمک کننده بوده و عوارض قبلی را کاهش دهد.

یکی از کارهایی که در طب انجام می شود، قی کردن (استفراغ گوارشی: خروج محتویات معده از طریق دهان) است. شخصی خودش می داند که بدنبال علائمی مانند تلخی دهان و سردرد های ناشی از آن و حالت منگی سر وقتی قی می‌کند حالش خوب می شود.

البته برای همه اینگونه نیست. یکی از مایعات ساده که برای تحریک قی استفاده می شود، آب نمک است که مخصوصا برای افراد سرد مزاج استفاده می شود اما همه می توانند از آن در صورت نیاز بهره ببرند.

افراد گرم مزاجمی توانند سکنجبین در آب گرم بریزند و صبح ناشتا دو لیوان آن را نوشیده و بعد استفراغ کنند و یا می توانند مقداری نمک نیز به آن اضافه کنند.

نمک باعث شستشوی معده بعد از عمل دفع به صورت استفراغ می‌شود. البته برای همه نیست و حتماً شخص باید زیر نظر طبیب باشد و دیگر این که باید به این عمل عادت هم داشته باشد و خیلی اذیت نشود.