-
آنفلوآنزا يك بيماري ويروسي دستگاه تنفسي است كه بخش‌هايي مثل بيني، گلو، راه‌هاي هوايي و حتي ريه‌ها را درگير ميكند. ابتدا آنفلوآنزا چيزي شبيه يك سرماخوردگي معمولي است همراه با آبريزش از بيني، عطسه و سوزش گلو اما برخلاف سرماخوردگي كه اغلب به آرامي پيشرفت ميكند
با آغاز فصل پاييز و سرد شدن تدريجي هوا يكي از اتفاقاتي كه به‌راحتي در ميان مردم و به‌خصوص كودكان مشاهده مي‌شود درصد بالاي افرادي است كه به بيماري‌هاي دستگاه تنفسي فوقاني يا همان بيماري‌هاي سرمايي مبتلا شده‌اند مانند سرماخوردگي، آنفلوآنزا، سينوزيت يا عفونت گوش و گلو. در بين تمام اين بيماري‌هاي آنفلوآنزا اهميتي مضاعف داشته و ابتلا به آن مي‌تواند به‌راحتي فرد را چند روز خانه‌نشين كند. شيوع اين بيماري در آغاز فصل باز شدن مدارس يكي از نگراني‌هاي جدي والدين به شمار مي‌آيد. براي آشنايي هر چه بيشتر شما با اين بيماري پاي صحبت‌هاي دكتر پدارم برقعي نشستيم. دكتر برقعي، متخصص جراحي گوش و حلق و بيني، با گرايش فوق تخصصي بيماري‌هاي گوش و عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران هستند.
مرگ ويروسي
بيماري آنفلوآنزا مدت‌هاست كه به يك نگراني جدي در عرصه سلامت جهاني تبديل شده و كشور ما نيز در اين مورد از ساير كشورها مستثنا نبوده و نيست. آنفلوآنزا از جمله بيماري‌هايي است كه به‌راحتي مي‌تواند به‌صورت يك همه‌گيري جهاني درآمده و خطرات جدي را ايجاد كند. چند سال قبل بيماري آنفلوآنزاي پرندگان تعداد زيادي از بيماران را از پاي درآورد و 3سال قبل بيماري مخوف آنفلوآنزاي نوع A كه به نام آنفلوانزاي خوكي معروف شده بود مثل طاعون در تمام دنيا گسترش يافت و هزاران نفر قرباني گرفت.بنابر گزارش مركز كنترل بيماري‌هاي آمريكا هر ساله حدود 36هزار نفر در اثر ابتلا به آنفلوآنزا از بين مي‌روند و بيش از 200 هزار نفر هر ساله راهي بيمارستان ميشوند؛ پس آنفلوآنزا برخلاف تصور يك بيماري جدي و خطرناك است.
يك بيماري ويروسي پر سرو صدا
آنفلوآنزا يك بيماري ويروسي دستگاه تنفسي است كه بخش‌هايي مثل بيني، گلو، راه‌هاي هوايي و حتي ريه‌ها را درگير ميكند. ابتدا آنفلوآنزا چيزي شبيه يك سرماخوردگي معمولي است همراه با آبريزش از بيني، عطسه و سوزش گلو اما برخلاف سرماخوردگي كه اغلب به آرامي پيشرفت ميكند و شدت مي‌يابد آنفلوآنزا به‌صورتي ناگهاني و برق‌آسا ظاهر مي‌شود. آنفلوآنزا بيماري پرسروصدايي است كه بيمار اغلب حتي روز و ساعت شروع بيماري را هم به‌خاطر مي‌آورد. مثلا مي‌گويد، داشتم در اداره كار مي‌كردم كه يك مرتبه حالم بد شد ولي در سرماخوردگي بيماران معمولا چند روزي احساس ناخوشايندي دارند و دقيقا نمي‌دانند علائم بيماري از كي شروع شده است.
بيماري ويروسي يعني چه؟
چون در زمينه بيماري‌هاي فصل سرما بارها به واژه ويروس برمي‌خوريم بد نيست ابتدا توضيح دهيم كه بيماري ويروسي اصلا چه معنايي دارد. ويروس ميكروارگانيسمي است كه در خارج از بدن موجود زنده قادر به زندگي نيست (مثلا باكتري اينطور نيست.)بيماري‌هاي ويروسي مي‌توانند بسيار خطرناك باشند؛ البته تعداد اين بيماري‌هاي خطرناك ويروسي زياد نيست ولي چند بيماري ويروسي بسيار خطرناك وجود دارند كه در حال حاضر به معضلي در سطح دنيا تبديل شده‌اند مثل ايدز، هپاتيت و همچنين آنفلوآنزا. بيماري‌هاي ويروسي حتي بيماري‌هاي ساده آن معمولا به سختي با دارو درمان ميشوند و اغلب فقط علائم بيماري را با دارو كاهش مي‌دهند تا دوره آن سپري شود.
همه مشكلات آنفلوآنزايي
آنفلوآنزا علائم متعددي دارد كه رايج‌ترين آنها شامل اين موارد است: تب بالاي 38 درجه در بزرگسالان و 5/39 تا 5/40 درجه در كودكان؛ حتما مي‌دانيد كه چنين تبي در كودكان كم سن و سال ممكن است چقدر خطرناك باشد. لرز شديد به همراه عرق كردن، سرفه‌هاي خشك شديد كه به سادگي آرام نمي‌گيرند، درد شديد عضلاني به‌خصوص در كمر، دست‌ها و پاها كه شايد مهم‌ترين ويژگي بيماري آنفلوآنزا باشد، خستگي و ضعف و كاهش اشتها. در ضمن آنفلوآنزا در كودكان مي‌تواند باعث حالت تهوع و استفراغ نيز بشود.
حالت خطرناك‌تر
علاوه بر مواردي كه برشمرديم ممكن است آنفلوآنزا باعث بروز مشكلات خطرناكي ازجمله ذات الريه ويروسي شود. علائم ذات‌الريه ويروسي هم عبارتند از سرفه همراه با خلط، تب بالا و درد شديدي كه هنگام نفس كشيدن در قفسه سينه احساس مي‌شود. اگر بيماري چنين علائمي داشت بايد فورا به پزشك مراجعه كند.
واكسن سالانه
يكي از مهم‌ترين پرسش‌هاي مردم درباره اين بيماري بحث واكسن آن است. اين واكسن مدتي است كه جاي خود را در عرصه سلامت جهاني پيدا كرده است و مردم مي‌توانند هر سال ابتداي فصل سرما اين واكسن را از داروخانه‌ها خريداري كرده و در مراكز درماني تزريق كنند. اين واكسن فقط براي بيماري‌هاي آنفلوآنزاي همان سال توليد شده و فقط براي همان سال ايمني ايجاد ميكند و براي سال آينده بايد مجددا واكسن جدید زده شود.
این واكسن در پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزا در كودكان نقش مهمی دارد. واكسن آنفلوآنزا برای كودكان از 6 ماه به بالا قابل تجویز است. اگر احتمال می‌دهید كه كودك‌تان به این بیماری مبتلا شود می‌توانید او را واكسینه كنید. هرچه افراد بیشتری واكسینه شوند بیماری كمتر شیوع پیدا می‌كند.
یادتان باشد واكسن آنفلوآنزا ایمنی كامل و صد‌درصد ایجاد نمی‌كند به‌خصوص در افراد مسن ولی علائم و شدت بیماری را به وضوح كاهش می‌دهد.
بهترین زمان برای تزریق واكسن نیمه دوم پاییز است. بعد از تزریق واكسن 2 هفته طول می‌كشد تا مقاومت بدن شما افزایش پیدا كند. اگر هم در پاییز واكسن نزده‌اید، هر زمانی در طول فصل زمستان كه توانستید این كار را انجام دهید چون واكسن آنفلوآنزا علیه 3 نوع ویروس مولد این بیماری ایمنی ایجاد می‌كند، پس اگر حتی یك‌بار هم آنفلوآنزا گرفته‌اید، زدن واكسن شما را دربرابر 2 نوع دیگر محافظت می‌كند.
چه كساني بيشتر بايد مراقب خود باشند؟
اين بيماري هر كسي را در هر رده سني مبتلا ميكند ولي براي برخي گروه‌ها خطرناك‌تر است. اگر شما يا اطرافيان‌تان در زمره اين افراد قرار داريد درصورت ابتلا به آنفلوآنزا بايد فورا به پزشك مراجعه كرده تا اقدامات ويژه‌اي براي درمان بيماري آغاز شود.
- خانم‌هاي باردار، نوزادان، كودكان و افراد بالاي 50 سال
- افرادي كه درمنزل بستري يا تحت درمان‌هاي طولاني مدت مشابه بوده‌اند؛ مثلا كساني كه به‌دليل شكستگي‌هاي شديد استخواني مدت طولاني در منزل بستري بوده‌اند.
- افرادي كه مبتلا به يك بيماري مزمن هستند مثل ديابت، مشكلات قلبي، كليوي يا بيماري‌هاي ريوي.
- افرادي كه به‌دليلي سيستم ايمني بدن‌شان تضعيف شده؛ مثل كساني كه پيوند عضو داشته‌اند، يا كورتن با دوز بالا مصرف مي‌كنند يا افراد مبتلا به ايدز.
- افرادي كه در مراكز درماني به‌طور مداوم با ويروس آنفلوآنزا سر و كار دارند مثل پزشكان، پرستاران يا حتي كاركنان اداري.
- افرادي كه در تماس مستقيم با نوزادان و كودكان هستند مثل خانم‌هايي كه به‌تازگي بچه‌دار شده‌اند يا مربيان مهدكودك‌ها و…
چرا در فصل سرما بيشتر آنفلوآنزا مي‌گيريم؟
شايد اين سوال براي‌تان پيش آمده باشد. علت اين است كه در فصول پاييز و زمستان كودكان اغلب در مدرسه هستند و به‌دليل اين تجمع در يك محيط پرجمعيت، از طريق ساير بچه‌ها آلوده ميشوند. بزرگسالان نيز به‌دليل سرما بيشتر در محيط‌هاي در بسته كار مي‌كنند و اگر كسي در ميان آنها بيمار شده باشد احتمال ابتلاي ديگران افزايش پيدا ميكند. در فصول غيرسرد سال احتمال بيمار شدن در روزهاي باراني بيشتر مي‌شود.
آیا آنفلوآنزا خطرناك است؟
برخلاف تصور بسیاری، آنفلوآنزا اصلا بیماری ساده‌ای نیست. آنفلوآنزا بیماری شدیدی است كه به راحتی می تواند یك فرد جوان و سالم را چند روز خانه نشین كند. با این حال اگر جوان و سالم باشید معمولا بیماری بدون برجای گذاشتن عارضه خاصی بهبود می‌یابد ولی در افراد تحت خطر ممكن است عوارضی از قبیل عفونت گوش، سینوزیت حاد، برونشیت و ذات الریه ایجاد شود. در این بین ذات الریه بیماری بسیار خطرناك و شایعی است كه معمولا به بیماری آنفلوآنزا اضافه می‌شود و میتواند در بیماران مبتلا به ضعف سیستم ایمنی یا بیماران با بیماری‌های مزمن طولانی، مرگبار باشد. بهترین راه پیشگیری تزریق همزمان واكسن آنفلوآنزا و ذات الریه ويروسي است.
دوره‌اي كه بايد طي شود
جمله‌ای كه در مورد بسیاری از بیماری‌های ویروسی مصداق دارد در مورد آنفلوانزا هم صحیح است آن هم این‌كه دوره بیماری باید طی شود. درواقع این بیماری درمان خاصی ندارد. بهترین راه برای تسریع بهبود استراحت كامل و مصرف مایعات فراوان است. البته اگر به پزشك مراجعه كنید احتمالا داروهایی را برای كاهش علائم بيماري (مثلا پايين آوردن تب يا كاهش درد) تجويز خواهد كرد. آنتی بیوتیك‌ها تاثیری در بهبود آنفلوآنزا ندارند بنابراین آنتی‌بیوتیك مصرف نكنید. مصرف زیاد مایعات مثل آب، آبمیوه و سوپ گرم به‌خصوص سوپ مرغ علائم بیماری را تخفیف می‌دهد. آنقدر مایعات مصرف كنید تا ادرار شما شفاف و زرد كمرنگ باشد.برای كاهش تب و بدن درد هم می‌توانید از استامینوفن، یا ایبوپروفن استفاده كنید.
براي آن‌كه هيچ‌وقت بيمارنشويد
1- مهم‌ترین نكته در پیشگیری از آنفلوآنزا پرهیز از تماس مستقیم با افراد آلوده است. باید سعی كنید از حضور در محل‌های پرتجمع یا تماس نزدیك با مبتلایان به آنفلوآنزا پرهیز كنید. اگر امكانپذیر نیست از تماس نزدیك فیزیكی مثل دست دادن، در آغوش‌گرفتن و بوسیدن خودداری كنید.
2- راه اصلی انتقال این بیماری قطرات آلوده دستگاه تنفسی است كه در هوا پراكنده می‌شوند. این قطرات تا فاصله 2 متری از فرد بیمار می‌توانند باعث آلودگی دیگران شوند.
3- اگر با یك بیمار مبتلا به آنفلوآنزا سروكار دارید بهترین كار این است كه 2متر از او فاصله بگیرید تا خطر انتقال ویروس به حداقل برسد.
4- ابتدای فصل سرما حتما واكسن بزنید. زدن واكسن خطر ابتلا به بیماری را به‌شدت كاهش می‌دهد به‌خصوص اگر در زمره افرادی هستید كه در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
5- با توجه به این‌كه این ویروس بیشتر از 2 ساعت روی سطوح زنده می‌ماند حتما پیش از غذاخوردن دست‌های خود را با آب و صابون بشویید و دست آلوده را به دهان، بینی یا چشم نزنید دست‌ها را خوب و با دقت بشویید و بعد آنها را كاملا با حوله كاغذی یا دستمال كاغذی خشك كنید.
6- خوب بخورید، خوب بخوابید. اگر تغذیه شما بد باشد و درست و حسابی هم استراحت نكنید سیستم ایمنی بدن‌تان ضعیف شده و مستعد ابتلا به بیماری می‌شوید. حتما میوه، سبزي و گوشت سفید را در رژیم غذایی خود لحاظ كنید. بزرگسالان باید 7 تا 8 ساعت و كودكان و نوجوانان باید 9 تا 10 ساعت خواب شبانه داشته باشند.
7- به‌طور منظم ورزش كنید. این كار سیستم ایمنی بدن شما را تقویت می‌كند و اگر بیمار شدید علائم آن ملایم‌تر بوده و زودتر از سایرین بهبود پیدا می‌كنید.
پاسخ به چند پرسش رایج درباره آنفلوآنزا
آیا واكسن آنفلوآنزا برای خانم‌های باردار خطرناك است؟
اگر خانمی باردار باشد و قرار است 3 ماهه دوم و سوم بارداری‌اش در فصل سرما واقع شود باید حتما واكسن بزند. برخلاف تصور بسیاری، واكسن آنفلوآنزا برای خانم‌های باردار كوچك‌ترین خطری ندارد.
آیا برای تخفیف علائم آنفلوآنزا می‌توان آسپرین خورد؟
به هیچ وجه چون میتواند باعث بروز مشكلات بسیار خطرناك و مرگباری شود.
آیا می‌شود یك نفر هم سرمابخورد هم آنفلوآنزا بگیرد؟
بله. به‌دلیل ضعیف شدن بدن، بسیار پیش می‌آید كه فرد مبتلا به سرماخوردگی همزمان آنفلوآنزا هم بگیرد و برعكس. این اتفاق به‌خصوص در سفر حج زیاد پیش می‌آید.
آیا واكسن آنفلوآنزا ضد‌سرماخوردگی هم هست؟
سرماخوردگی اصلا واكسن ندارد. آن چیزی كه در داروخانه تحت عنوان واكسن سرماخوردگی به فروش می‌رود در واقع واكسن آنفلوآنزاست. زدن واكسن شما را در برابر ابتلا به سرماخوردگی محافظت نمی‌كند. این 2 بیماری را باهم اشتباه نگیريد.
اگر سرماخوردگی یا گلودرد یا سینوزیت داشته باشیم زدن واكسن آنفلوآنزا علائم آن را بدتر نمی‌كند؟
خیر. اگر سرماخورده باشید یا هر بیماری دیگری هم داشته باشید، می‌توانید از واكسن آنفلوآنزا استفاده كنید.
علائم آنفلوآنزای خوكی و آنفلوآنزای فصلی چه تفاوتی با هم دارند؟
علائم آنفلوآنزای خوكی و آنفلوآنزای فصلی كاملا شبیه به هم است. آنفلوآنزای خوكی گاهی علائم گوارشی می‌دهد كه از معدود تفاوت‌های آن با آنفلوآنزای عادی است. مواردی كه درباره پیشگیری و درمان آنفلوآنزای فصلی گفته شد در مورد تمام انواع آنفلوآنزا كاربرد دارد.
آیا زدن ماسك در پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزا نقش دارد؟
استفاده از ماسك بیشتر از آن‌كه برای افراد سالم مفید باشد برای بیماران مبتلا به آنفلوآنزا توصیه می‌شود تا به این ترتیب افراد كمتری را مبتلا كنند. برای افراد سالم به‌خصوص در مكان‌های عمومی ماسك چندان كاربردی نخواهد داشت مگر در شرایطی كه قرار باشد در فاصله یكی دو متری یك فرد مبتلا قرار گیرد. در این حالت استفاده از ماسك برای افراد سالم مفید خواهد بود.
