بیماران دیالیزی از خوردن چه غذاهایی باید پرهیز کنند

 

  • مواد غذایی کنسرو شده وقتی که کلیه‌ها عملکرد مطلوبی نداشته باشند، شانس بالا رفتن سطح سدیم در بدن افزایش پیدا می‌کند. همین وضعیت به احتباس مایعات در بین جلسات دیالیز منجر می‌شود و بیماران را به دردسر می‌اندازد.

 

بیماران دیالیزی از چه برنامه غذایی باید پیروی کنند ؟ مشکلات ناشی از بیماری های این افراد باچه پرهیزات غذایی قابل درمان خواهند بود؟ برخی راهنمایی ها  و هشدارهای مهم تغذیه ای را در این بخش در اختیارتان قرار خواهیم داد با ما همراه باشید.

همه بیمارانی که دیالیز (چه همودیالیز و چه دیالیز صفاقی) انجام می‌دهند، باید نسبت به مواد غذایی مصرفی دقت داشته باشند. با این‌که همودیالیز هر روز انجام نمی‌شود،‌ اما بیمارانی که از این روش استفاده می‌کنند، باید بیشتر از بیماران دیگر مراقب باشند. توجه داشته باشید که سطح فسفر، پتاسیم، سدیم و مایعات دیگر می‌تواند بین جلسات دیالیز افزایش پیدا کند و درنهایت مشکلات مختلفی به‌وجود بیاورد. محدود کردن میزان استفاده از مواد غذایی حاوی این ترکیبات می‌تواند از بروز مشکلات آتی جلوگیری کند. محصولات لبنی پیش از هر چیز، آن دسته از مواد غذایی که حاوی مقدار زیادی از پتاسیم و فسفر هستند، باید در رژیم غذایی بیماران دیالیزی محدود شوند یا کاملا از آن کنار گذاشته شوند. سطح بالای پتاسیم در بدن این بیماران می‌تواند مشکلات عضلانی و قلبی به‌وجود بیاورد. حتی سطح بالای فسفر در بدن آنان نیز می‌تواند به ضعف استخوانی منجر شود. محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست، حاوی هر دو مورد (پتاسیم و فسفر)‌ هستند و درنتیجه بیماران دیالیزی باید از مصرف آن‌ها خودداری کنند یا به‌طور محدود از آن‌ها استفاده کنند. براساس دستورالعمل National Kidney Foundation، بیماران دیالیزی باید مصرف روزانه لبنیات را به نصف فنجان شیر یا نصف فنجان ماست یا ۳۰۰ گرم پنیر محدود سازند. غلات سبوس‌دار محصولات تهیه‌شده از غلات سبوس‌دار مانند نان گندم کامل، برنج قهوه‌ای و… همگی حاوی مقدار زیادی از فسفر هستند. بعضی از این مواد غذایی حتی مقدار زیادی پتاسیم دارند. به نظر متخصصان، بیماران دیالیزی باید از مصرف این مواد غذایی پرهیز کنند.

۵ توصیه تغذیه‌ای به کسانی که دیالیز می‌شوند

مواد غذایی کنسروشده وقتی که کلیه‌ها عملکرد مطلوبی نداشته باشند، شانس بالا رفتن سطح سدیم در بدن افزایش پیدا می‌کند. همین وضعیت به احتباس مایعات در بین جلسات دیالیز منجر می‌شود و بیماران را به دردسر می‌اندازد. به همین دلیل، بیماران دیالیزی باید میزان دریافت سدیم را برای جلوگیری از این مشکل کاهش بدهند. مواد غذایی کنسروشده همواره مقدار زیادی سدیم دارند و اصلا برای بیماران دیالیزی مناسب نیستند. مغزها و دانه‌ها بیماران دیالیزی باید از مصرف مغزها و دانه‌ها نیز خودداری کنند، چون همه این مواد غذایی حاوی مقدار زیادی فسفر و پتاسیم هستند. کره بادام‌زمینی، لوبیا و عدس نیز شامل همین قاعده می‌شوند. به نظر محققان، متخصصان تغذیه می‌توانند جایگزین‌های غذایی مناسبی برای این بیماران در نظر بگیرند. میوه‌های حاوی پتاسیم بسیاری از میوه‌ها حاوی پتاسیم هستند، اما میزان این املاح در بعضی از میوه‌ها خیلی بیشتر است. محدودسازی یا خودداری از مصرف میوه‌هایی که حاوی مقدار زیادی از پتاسیم هستند، همواره برای بیماران دیالیزی ضرورت دارد. مهم‌ترین این میوه‌ها عبارت‌اند از موز، کیوی و آووکادو. مصرف پرتقال و میوه‌های خشک نیز باید محدود شود و در صورت لزوم کاملا کنار گذاشته شود.

عوارض دیالیز برای سلامتی بیماران کلیوی چیست ؟

  • چطور برای دیالیز آماده شویم؟ قبل از شروع اولین جلسه دیالیز، پزشک از جراحی برای قرار دادن لوله یا دستگاهی استفاده می‌کند که دسترسی را به جریان خون فراهم می‌سازد. این روند معمولا خیلی سریع انجام می‌گیرد. قاعدتا هم فرد بیمار می‌تواند در همان روز به خانه بازگردد.

 

از عوارض مختلف دیالیز برای بیماران کلیوی چه میدانید؟ این روش درمانی خطرات جانبی زیادی برای این افراد در بر دارد، ضعیف شدن عضله‌ها در ناحیه شکم یکی از مشکلات جانبی دیالیز به شمار می رود. همچنین افسردگی و انواع مشکلات روحی نیز در این افراد مشاهده می شود.

دیالیز فقط می‌تواند عملکردهای کلیه را به‌طور موقتی انجام بدهد تا زمانی که خود کلیه‌ها ترمیم شوند و فعالیت عادی خودشان را از سر بگیرند. سلامتیسم با این‌که هر دو نوع دیالیز،‌ همودیالیز و دیالیز صفاقی، روش‌هایی هستند که می‌توانند زندگی بیماران را نجات بدهند، اما ممکن است با خطرات خاصی هم همراه باشند. دیالیز صفاقی با خطر بالای ابتلا به عفونت‌ها در داخل یا اطراف محل ورود کاتتر به حفره شکمی همراه است. برای مثال، ممکن است که این بیماران به پریتونیت مبتلا شوند که نوعی عفونت در غشای دیواره شکم بعد از قرار دادن کاتتر است.

خطرات دیگر عبارت‌اند از: ضعیف شدن عضله‌ها در ناحیه شکم. افزایش قند خون به‌علت دکستروز در دیالیز. افزایش وزن. همودیالیز هم با خطرات خاص خودش همراه است: فشار خون پایین کم‌خونی  یا کمبود سلول‌های قرمز خون. گرفتگی  عضلانی. اختلالات مربوط به خواب. خارش بالا رفتن سطح پتاسیم در خون. افسردگی . پریکاردیت که نوعی التهاب در غشای اطراف قلب است. اگر در دوره همودیالیز یا دیالیز صفاقی با هر کدام از این علائم مواجه شدید، حتما این مساله را به اطلاع پزشک برسانید. بیمارانی که دیالیز را برای دوره‌های طولانی انجام می‌دهند،‌ با خطر ابتلا به بیماری‌های دیگر مانند آمیلوئیدوز مواجه هستند. این بیماری می‌تواند زمانی شکل بگیرد که پروتئین‌های آمیلوئید تولیدشده در مغز استخوان، در اندام‌های دیگر مانند کلیه‌ها، کبد و قلب جمع شوند. این وضعیت معمولا مشکلاتی مانند درد در مفصل‌ها، سفتی و تورم را ایجاد می‌کند. بعضی از بیماران دیالیزی هم با شنیدن ابتلا به نارسایی کلیه، به افسردگی مبتلا می‌شوند. این در حالی است که می‌توان با مشورت پزشک و قرار گرفتن تحت درمان‌های مناسب، از پس این مشکل هم برآمد.

آنچه درباره دیالیز نمی‌دانستید!

چطور برای دیالیز آماده شویم؟ قبل از شروع اولین جلسه دیالیز، پزشک از جراحی برای قرار دادن لوله یا دستگاهی استفاده می‌کند که دسترسی را به جریان خون فراهم می‌سازد. این روند معمولا خیلی سریع انجام می‌گیرد. قاعدتا هم فرد بیمار می‌تواند در همان روز به خانه بازگردد. ‌بهتر است که برای انجام دیالیز، لباس‌های راحتی پوشیده باشید. به‌علاوه، پیروی از تمام دستورالعمل‌های پزشک نیز ضرورت دارد. چه آینده‌ای در انتظار بیماران دیالیزی قرار دارد؟ پیش از هر چیز باید توجه داشته باشید که همه اختلالات کلیوی دائمی نیستند. دیالیز هم فقط می‌تواند عملکردهای کلیه را به‌طور موقتی انجام بدهد تا زمانی که خود کلیه‌ها ترمیم شوند و فعالیت عادی خودشان را از سر بگیرند. با این‌حال، در موارد ابتلا به بیماری‌های مزمن کلیوی، کلیه‌ها ندرتا بهبود پیدا می‌کنند. در این موارد، فرد بیمار باید دیالیز را به‌طور دائمی انجام بدهد یا منتظر پیوند کلیه باشد.

 

آشنایی بیشتر با انواع دیالیز

  • محلول دیالیز چیست؟   همودیالیز (Hemodialysis) همودیالیز، رایج‌ترین نوع دیالیز است. در این روش از نوعی کلیه مصنوعی به‌نام همودیالیزر برای دفع مواد زائد و ترکیبات شیمیایی از خون استفاده می‌شود.

 

روش دیالیز برای مبتلایان به نارسایی کلیوی در پیش گرفته می شود، ازکار افتادن کلیه ها آسیب های زیادی برای سلامتی بدن در برخواهد داشت که با روش دیالیز این آسیب ها به حداقل خواهد رسید، بد نیست با انواع دیالیز و نحوه عملکرد هریک آشنا شوید.

کلیه‌ها، مسئولیت تصفیه خون را بر عهده دارند و این کار را باید از طریق دفع مواد زائد و مایعات اضافی از بدن انجام بدهند. وقتی که کلیه‌ها به‌درستی و براساس روال طبیعی عمل نمی‌کنند، دیالیز برای تنظیم عملکرد کلیه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. دیالیز، نوعی روش درمانی است که در آن از ماشین‌های خاصی برای تصفیه خون استفاده می‌شود. وقتی که کلیه‌ها قادر به انجام وظایف خودشان نیستند، این روش بدن را در وضعیت متعادل نگه می‌دارد. دیالیز از آغاز دهه ۱۹۴۰ میلادی تا به امروز، همواره روش مهمی برای درمان افراد مبتلا به مشکلات کلیوی بوده است. چرا دیالیز؟! عملکرد مطلوب کلیه‌ها اجازه نمی‌دهد که آب، مواد زائد و دیگر ناخالصی‌ها در بدن جمع شوند. به‌علاوه، کلیه‌های سالم به کنترل فشار خون، تنظیم سطح مواد شیمیایی در بدن (مانند سدیم، نمک و پتاسیم) نیز کمک می‌کنند. آن‌ها حتی نوع خاصی از ویتامین D را فعال می‌سازند که جذب کلسیم را بهبود می‌بخشد. وقتی که کلیه‌ها به‌علت بیماری یا آسیب‌دیدگی نتوانند این عملکردها را با موفقیت انجام بدهند، دیالیز می‌تواند وضعیت بدن را به حالت عادی برگرداند. بدون دیالیز، نمک و انواع ترکیبات زائد در خون جمع می‌شوند و درنهایت بدن را مسموم می‌کنند. با این‌حال، ‌دیالیز نوعی درمان قطعی برای بیماری‌های کلیوی یا مشکلات مربوط به کلیه نیست. مقابله با این بیماری‌ها معمولا به مجموعه‌ای از روش‌های درمانی در کنار هم نیاز دارد. دیالیز چگونه عمل می‌کند؟ به‌طور کلی، دیالیز دارای دو نوع مختلف است: همودیالیز و دیالیز صفاقی.

محلول دیالیز چیست؟   همودیالیز (Hemodialysis) همودیالیز، رایج‌ترین نوع دیالیز است. در این روش از نوعی کلیه مصنوعی به‌نام همودیالیزر برای دفع مواد زائد و ترکیبات شیمیایی از خون استفاده می‌شود. برای به جریان انداختن خون فرد بیمار در این کلیه مصنوعی، پزشک با کمک جراحی به عروق خونی دسترسی پیدا می‌کند. این دسترسی عروقی اجازه می‌دهد که درحین همودیالیز، مقدار بیشتری از خون در بدن به جریان بیافتد. درنتیجه، خون بیشتری هم فیلتر و تصفیه می‌شود. همودیالیز معمولا ۳ تا ۵ ساعت طول می‌کشد و قاعدتا باید ۳ بار در هفته انجام بشود. با این‌حال،‌ پزشکان می‌توانند از همودیالیز در مدت‌زمان کوتاه‌تر و با جلسات بیشتر استفاده کنند. البته زمان‌بندی دیالیز به اندازه بدن فرد بیمار و میزان مواد زائد موجود در بدن بستگی دارد. دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis) در دیالیز صفاقی از جراحی برای قرار دادن کاتتر (catheter) در ناحیه شکم استفاده می‌شود. در طول این درمان، مایع خاصی به‌نام دیالیسات (dialysate) در ناحیه شکم به جریان می‌افتد. وقتی که دیالیسات، مواد زائد را از جریان خون بیرون می‌کشد، کاتتر هم از ناحیه شکم بیرون آورده می‌شود. دیالیز صفاقی دارای انواع مختلفی است، اما مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از دیالیز صفاقی سرپایی دائم و دیالیز صفاقی پیوسته دوره‌ای. در نوع سرپایی دائم، ناحیه شکم چند بار در روز پُر و تخلیه می‌شود، اما در نوع پیوسته دوره‌ای از دستگاه برای وارد و خارج کردن مایعات در ناحیه شکم استفاده می‌گردد. نوع دوم معمولا شب‌ها و درحین خواب انجام می‌شود.