معرفی چند سوغاتی و صنایع دستی یزد

  • طرح سرامیک میبد با نقش خورشید، مرغ و ماهی در نمایشگاه بین‌المللی مونیخ در سال 1971 میلادی (1350 هـ..ش) برنده مدال طلا شد و در سایر نمایشگاه‌ها با استقبال بازدیدکنندگان و تایید صاحب‌نظران روبه رو شد.

 

از بهترین سوغاتى هاى شهر یزد، شیرینى هاى آن است. باقلوا، قطاب، زولبیا، پشمک، لوز بید مشک، حاجى بادام و لوز پسته از شیرینى هاى معروف یزدى است. سوهان، عرقیات سنتى و حلوا ارده یزد نیز معروف است.
صنایع دستی آن را سرامیک و سفال، کاشی سازی، زرگری، زیلوبافی، شعربافی، ترمه بافی، فرش بافی، شمد، دستمال، مخمل، دارایی، چادرشب بافی، قناویز، دندانی، گیوه بافی، حصیر بافی، خورجین بافی، روفرشی، سفره، احرامی، قلم‌زنی، شیشه‌گری، چرم‌سازی، موتابی و نمدمالی تشکیل می دهند.
سرامیک و سفال: هنر سفال‌گری در استان یزد به ویژه در شهر میبد دارای طرح‌های ویژه‌ای است و از حال و هوای کویر نشأت گرفته است. در اصطلاح محلی به تولیدات سفال ”کواره“ می‌گویند.
سفال و سرامیک میبد با نقش‌های اصیل «خورشید خاتم» و «مرغ و ماهی» شهرت فراوان دارد. «خورشید» سمبل آفتاب درخشان کویر، «مرغ» نماد گونه‌ای از گنجشکان نواحی کویری و «ماهی» کنایه از کم آبی این سرزمین است.
طرح سرامیک میبد با نقش خورشید، مرغ و ماهی در نمایشگاه بین‌المللی مونیخ در سال 1971 میلادی (1350 هـ..ش) برنده مدال طلا شد و در سایر نمایشگاه‌ها با استقبال بازدیدکنندگان و تایید صاحب‌نظران روبه رو شد.
کوزه‌ها و کاسه‌های ساخت استان یزد، به ویژه ساخته‌های شهر میبد از ظرافت و زیبایی خاصی برخوردارند و نمونه‌های آن در سفال‌های سایر نقاط ایران به چشم نمی‌خورد.
کواره‌های ساخت میبد عبارتند از:سفال ساده بی لعاب، سفال لعاب دار، اشیای کاشی و سرامیک.
کاشی‌سازی: کاشی‌سازی عبارت از به کارگیری کاشی‌های زیبا و گوناگون سنتی در معماری بناها است. این هنر در استان یزد قدمتی هفت صد ساله دارد.
هنرمندان ابتدا اشکال دل خواه کاشی را تهیه و سپس روی آن‌ها را نقاشی می‌کنند و بعد آن‌ها را لعاب داده و پخت می‌کنند.انواع کاشی این استان عبارت اند از: کاشی یزدی، کاشی کمک، کاشی شبکه، کاشی شش گوش، کاشی حاشیه، کاشی اکمند، کاشی هفت‌رنگ و کاشی جوک.
زرگری: زرگری یکی از هنرهای دستی استان یزد است. زرگرها با طرح‌های بسیار زیبا از نقوش ساده هندسی و نمادین با تلفیق سنگ‌ها و گوهرهای قیمتی زیورهای بسیار متنوع برای زینت زنان و دختران می‌آفرینند.
این زیورآلات شامل گوشواره، گردن بند و سینه‌ریز، دست بند، انگشتر، ‌حلقه و النگو است. در استان یزد سال‌ها است که راسته‌ای تحت عنوان راسته زرگرها در بازار خان ساخته شده است. از جمله ابزار زرگری که تا پنجاه سال پیش مورد استفاده بود و در حال حاضر منسوخ شده، می‌توان به ترازوهای مثقالی، بوته، کوره‌های گلی، انبر سرکج،‌ رجه با شیارهای کوچک و بزرگ، حدیده با سوراخ‌های متعدد در انواع یاقوتی و الماس اشاره کرد.
در حال حاضر از وسایل بسیار مدرن استفاده می‌شود که در یک ساعت چند کیلوگرم طلا و نقره را به مفتول و تسمه تبدیل می کند.
زیلوبافی (پلاس‌بافی): این دست‌بافته زیبا، خاص مناطق حاشیه کویری است. این فرش با نوع زندگی مردم منطقه تطابق دارد و بخشی از اعتقادات مذهبی، تاریخ، معماری، طبیعت و گویش مردم این نواحی نیز، بر تار و پود آن نقش بسته است. زیلوبافی در شهر میبد سابقه‌ای دیرینه دارد. برخی سابقه زیلوبافی در شهر میبد را به قرن هشتم هـ.ق و دوره ی مظفریان نسبت می‌دهند.
قدیمی‌ترین و در عین حال نفیس‌ترین زیلوهای میبد، به قرن دوازدهم هـ.ق تعلق دارد و بر روی آن بیست‌وچهار سجاده طراحی شده است. در مجموع رنگ‌های آن با اندکی اختلاف،‌ یکسان و چشم‌نواز است.
در حاشیه این زیلو، نام واقف و تاریخ 1188 هـ.ق نقش شده است. سه تخته زیلو در مسجد جامع «هفتادر» در عقدا وجود دارد که در نوع خود بی نظیر است.
دوتخته آن بافته «حاجی باقر میبدی» در سال‌های 1070 و 1083 هـ. ق است و زیلوی فرسود دیگر، مربوط به سال 1023 هـ.ق است. از دیگر زیلوهای تاریخی میبد می توان به زیلوی آویخته مسجد امیرچقماق (مربوط به سال 1279 هـ.ق) و زیلوهای کهنه مسجد رکن‌آباد میبد اشاره کرد.

بهترین سوغاتی و صنایع دستی مراغه

  • صنعت فرش اصلي¬ترين صنعت در بيشتر نقاط آذربايجان محسوب مي¬شود و در همين راستا اين صنعت با دارا بودن هنرمندان زبردست در طراحي و بافت در مراغه پا به پاي ديگر مراكز عمده فرش از جمله تبريز رشد داشته است.

 

سوغاتی های مراغه
صابون مراغه، عسل مراغه، خشکبار مراغه، سجوق وباسلوق، صنایع دستی (گلیم-فرش دستباف- تابلوفرش- قلم زنی –سفال – حکاکی روی نقره)
صابون مراغه
بیش از نیم قرن است که صابون سنتی مراغه خود را در سبد سوغاتی شهر مراغه جای داده وتوسط مسافران وگردشگرانی که به این شهر سفر می کنند در تمام نقاط کشور گسترده می شود.
یکی از امتیازات صابون مراغه شیمیایی نبودن مواد اولیه آن است وهمین امتیاز توانسته سالها مشتریان خود را حفظ کند.

عسل مراغه
شهرستان مراغه از نظر توليد كمي و كيفي عسل مقام اول استان آذربايجان شرقي را به خوداختصاص داده¬است. غني بودن مراغه ازنظر مراتع كوهستاني و تنوع گل‌ها به ويژه در مراتع سهند از عمده دلايل توليد زياد و مرغوبيت عسل اين شهرستان است.

خشکبار مراغه
خشکبار مراغه شامل بادام کاغذی، گردو کاغذی ، قیسی خشک، فندق، گردو خشک، کشمش، سبزه، برگه هلو، برگه زردآلو و به بیان دیگر میوه‌های خشک از قبیل میوه‌های فوق و آلو و آلوچه و آلبالو و زردآلوی خشک¬می¬شود و در قدیم آن را میوه خشک می‌گفته‌اند و آن جزء آجیل حساب نمی‌شود و به آن خشکه بار نیز گفته می‌شود.

سجوق و باسلوق
یکی از عمده ترین سوغاتی های این منطقه به حساب می¬آید.باسلیق یا باسلوق از نشاسته ،آب، شکر، گلاب، گردو،کره، َپودر نارگیل تهیه میشود.
سجوق از شیره انگور یا دوشاب، نشاسته، مغز بادام یا مغز هسته شیرین زردآلو و گلاب و هل تهیه می¬شود.

صنایع د ستی

فرش
صنعت فرش اصلي¬ترين صنعت در بيشتر نقاط آذربايجان محسوب مي¬شود و در همين راستا اين صنعت با دارا بودن هنرمندان زبردست در طراحي و بافت در مراغه پا به پاي ديگر مراكز عمده فرش از جمله تبريز رشد داشته است. فرش مراغه در دو نوع ابريشمي و پشمي مي باشد كه فرش ابريشم عمدتا به خارج از كشور صادر شده و از منابع ارز آوري محسوب مي گردد و فرش پشمي با طرحهاي گوناگون و تنوع بيشتر در تجارت داخلي در گردش است.

سفال
از زماني كه بشر شكل دادن گل رس و پختن آن و تهيه لوازم زندگي خود به وسيله آن را شناخت صنعت سفالگري پيدا شد و به دليل برخوردار بودن مراغه از ديرينه تاريخي بسيار كهن صنعت سفالگري و كاشي¬كاري و سراميك از زمانهاي دور و دراز در اينجا رواج داشت. نمونه هاي يافت شده از آثار سفالين در اين منطقه در موزه ايلخاني مراغه به معرض نمايش گذاشته شده است .

منبت
منبت يعني كنده كاري در روي چوب. اين فن در ميان ملل مختلف دنيا سابقه بسيار طولاني دارد كه به نوعي ريشه در تمدن و پيشرفت اجتماعي و فرهنگي يك جامعه دارد. منبت¬كاران مراغه¬اي نيز پا به پاي هنرمندان ساير شهرها قدم هاي قابل توجهي برداشته¬اند. از طرف ديگر وجود چوب گردوي فراوان در اين منطقه خود يكي از عوامل رونق اين صنعت محسوب مي شود كه شكوه اين هنر را با برپا كردن نمايشگاه هاي گوناگون به نمايش گذاشته اند .

معرق
معرق به معني وصله مي باشد و به طور كلي به شكل هايي گفته مي شود كه از كنار هم گذاشتن تكه هاي كوچك و بزرگ چوب و يا كاشي تشكيل شده باشد. معرق به دو صورت كاشي معرق و معرق چوب تاريخچه بسيار ديرينه اي در آذربايجان دارد كه از دوره سلجوقيان به سرعت رو به تكامل بوده است .

مينياتور
به نوعي هنر نقاشي گفته مي¬شود كه در آن قواعد علم مناظر و ديده ها و كالبد شناسي رعات نمي گردد و رنگ جنبه تزييني دارد و جزئيات با ريزه كاري نشان داده مي¬شود. از دوره صفوي تا كنون اين هنر فراز و نشیب هایی را پيموده است.

آشنایی با سوغات و صنایع دستی نیشابور

 

  • به نقل از اقوال شفاهی و برخی مکتوبات مشهور است که حضرت رضا (ع) در هجرت تاریخی خویش از مدینه به مرو در مسیر خود به شهر نیشابور وارد شده است و حدیث بلند مرتبه سلسله الذهب که چکیده تاریخ شیعه را در خود جای داده در جمع نیشابوریان بر زبان مبارک حضرت جاری گشته است.

نام نیشابور به سبب وجود معادن غنی با فیروزه قرین بوده و تراشیدن و شکل دادن به این سنگ قیمتی از امروزه نیز حرفه های قدیمی و سودمند آن دیار به شمار می رود.
در حال حاضر معادن فیروزه در شمال غرب نیشابور و دامنه های بینالود قرار دارند . فیروزه انواع گوناگونی دارد که از جمله می توان به فیروزه عربی، شجری، شروام، عجمی (بهترین نوع فیروزه) تو خال و چاغوله اشاره کرد . فیروزه بیشتر به عنوان نگین و ترصیع در انگشتر ، گردن بند و ظروف نقره استفاده می گردد . فیروزه مشهورترین سوغات شهرستان نیشابور است که شهرتی جهانی دارد. از سایر صنایع دستی می توان به قالی بافی ، سفال گری و لعاب کاری و از دیگر سوغات این شهر می توان به ساقه های ترد گیاه اساطیری ریواس و گلهای در فصل بهار اشاره کرد.

قلمدان ها و حدیث سلسله الذهب

به نقل از اقوال شفاهی و برخی مکتوبات مشهور است که حضرت رضا (ع) در هجرت تاریخی خویش از مدینه به مرو در مسیر خود به شهر نیشابور وارد شده است و حدیث بلند مرتبه سلسله الذهب که چکیده تاریخ شیعه را در خود جای داده در جمع نیشابوریان بر زبان مبارک حضرت جاری گشته است. معروف است که نیشابوریان برای کتابت حدیث قلمدان ها را باز نموده و فرمایشات حضرت را نگاشته اند . می گویند تعداد قلمدان ها متجاوز ار 30 هزار عدد بوده و در قولی دیگر 12 هزار عدد ذکر گشته است که این خود حکایت از رواج هنر قلمدان سازی و میزان ادیبان ، دانایان و باسوادان این شهر فرهنگی می کند.
اگرچه امروزه این هنر در نیشابور از رواج پیشینی برخوردار نیست . اما جای تأمل است که به یاری سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان در جهت احیای آن اقدامات عاجلی انجام گیرد.