-
دلیل قطعی اینکه چرا برخی از کودکان دچار اختلال نافرمانی مقابله جویانه می‌شوند هنوز مشخص نیست. اما این باور علمی وجود دارد که ترکیبی از فاکتورهای بیولوژیکی، ژنتیکی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند.
نافرمانی در کودکان به ویژه برای کودکان پر مشکل و در آغاز بلوغ، طبیعی است. کودکان معمولا با عدم اطاعت از والدین و معلم‌ها و با به راه انداختن جروبحث و بد زبانی نافرمانی خود را نشان می‌دهند.
به طور کلی نمی‌توان نافرمانی کودکان را یک مشکل یا مساله جدی درنظر گرفت اما زمانی که کودکی این عادت رفتاری را بیش از ۶ ماه ادامه بدهد و در مقایسه با هم‌سالانش رفتار پرخاشگرانه شدیدتری داشته باشد مساله نگران کننده است. این می‌تواند به معنای آن باشد که کودک دچار نوعی از اختلال رفتاری است که آن را اختلال نافرمانی مقابله جویانه می‌نامند.
اختلال نافرمانی مقابله جویانه شرایطی است که در آن کودک یک الگوی پیشرونده خشم و خلق‌و خوی ناآرام را به نمایش می‌گذارد.این اختلال فعالیت‌های معمول روزانه کودک را مختل می‌کند و در مدرسه و خانه برایش دردسرساز می‌شود.
بسیاری از کودکان و نوجوانانی که با اختلال نافرمانی شناسایی می‌شوند در معرض اختلالات رفتاری جدی‌تر ضد اجتماعی قرار دارند. بنابراین اگر علائم و نشانه‌های این اختلال را در فرزندتان مشاهده می‌کنید فورا برای پیشگیری از پیشرفت این اختلال اقدام کنید.
علائم و نشانه‌ها را بشناسید
کودکان با اختلال نافرمانی مقابله جویانه آستانه تحمل پایینی دارند. آنها با تحکم با بزرگترها بحث و جدل شدید به راه می‌اندازند و به راحتی درخواست‌ها و قواعد و قوانین تعریف شده را زیر پا می‌گذارند. آنها اشتباهات خود را نمی‌پذیرند و به گردن دیگران می‌اندازند.
برای کودکان نافرمان آزاردادن دیگران کار لذت‌بخشی است. آنها با بداخلاقی و توهین و تحقیر دیگران را آزار می‌دهند. این کودکان در زمان خشم و ناراحتی از واژه‌های نفرت‌پراکن و توهین‌آمیز استفاده می‌کنند. از سوی دیگر کودکان نافرمان خلق و خوی یکنواختی ندارند، اعتماد به نفس پایینی دارند و در مواردی از الکل و داروهای روانگردان برای کاهش استرس و فشار درونی استفاده می‌کنند.
چرا کودک دچار اختلال می‌شود
دلیل قطعی اینکه چرا برخی از کودکان دچار اختلال نافرمانی مقابله جویانه می‌شوند هنوز مشخص نیست. اما این باور علمی وجود دارد که ترکیبی از فاکتورهای بیولوژیکی، ژنتیکی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند.
برخی از مطالعات نشان می‌دهند که آسیب دیدگی‌هایی در ناحیه مغز می‌تواند باعث ایجاد مشکلات رفتاری در کودکان شود. این اختلال با عملکرد غیرعادی شیمیایی مغز ارتباط دارد. اگر انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز نتوانند به درستی کار کنند احتمال ایجاد اختلال نافرمانی و دیگر اختلالات ذهنی مانند افسردگی، اضطراب و اختلال تمرکز و توجه افزایش پیدا می‌کند.
از سوی دیگر یافته‌های علمی بر نقش ژنتیک در ایجاد این اختلال تاکید دارند. درمواردی یکی از اعضای نزدیک خانواده کودکانی با اختلال نافرمانی، دچار یکی از انواع اختلالات روانی است. به این ترتیب می‌توان گفت که بخشی از دلایل ایجاد این اختلال وراثت است.
همچنین فاکتورهای محیطی مانند محیط ناامن خانوادگی، بیماری‌های روانی والدین، بدرفتاری و اعتیاد والدین و بی‌توجهی به تربیت و مراقبت کودک در توسعه این اختلال رفتاری نقش اساسی دارند.
شیوع اختلال نافرمانی
آمارها نشان می‌دهند که بین ۲ تا ۱۶درصد از کودکان و نوجوانان دچار اختلال نافرمانی مقابله جویانه هستند. این اختلال در کودکان پسر شایع‌تر است. اما این اختلال در دوران نوجوانی دختران و پسران به یک میزان شیوع دارد.
چگونه اختلال را شناسایی کنید
اختلالات روانی در کودکان همانند افراد بزرگسال بر اساس علائم رفتاری شناسایی می‌شود. اگر علائم گفته شده را در کودک خود مشاهده می‌کنید لازم است به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای ارزیابی این بیماری ابتدا تاریخچه پزشکی کودک را بررسی خواهد کرد و آزمایش‌های لازم را درخواست می‌کند. ممکن است پزشک برای ارزیابی نقش ژنتیک و بیولوژی از طریق بررسی آزمایش خون یا بررسی‌های مغزی اقدام کند. همچنین پزشک ممکن است اختلالات دیگری مانند اختلال تمرکز و افسردگی در کودک را نیز مورد بررسی قرار دهد.اگر پزشک دلیل فیزیکی محرزی برای این بیماری پیدا کند کودک را به یک روانپزشک و روان شناس ارجاع خواهد داد.
روانپزشک و روان‌شناس کودک را از نظر سلامت روحی تحت بررسی و مراقبت قرار خواهند داد. بررسی وضعیت سلامت زندگی خانوادگی و تحصیلی کودک برای کنترل و پیشگیری از گسترش بیماری ضروری هستند.
درمان اختلال نافرمانی چیست
نوع درمان این اختلال در کودکان بر اساس فاکتورهایی مانند سن کودک، شدت علائم و توانایی کودک برای شرکت در دوره‌های رفتاردرمانی تعیین می‌شود. اما به طور کلی درمان این اختلال مجموعه‌ای از انواع درمان‌ها شامل روان‌درمانی، خانواده درمانی و دارودرمانی است. در روان‌درمانی هدف کمک به کودک برای مقابله با بیماری از طریق بهبود مهارت‌های حل مساله است. همچنین به کودک روش‌های ابراز و کنترل مناسب خشم آموزش داده می‌شود. همچنین در دوره‌های خانواده درمانی به اعضای خانواده آموزش داده می‌شود که راه تعامل با کودک را بهبود ببخشند. در این دوره‌ها به والدین روش‌هایی برای بهبود ارتباط خود با کودک آموخته می‌شود.
اگرچه برای این اختلال هیچ داروی خاصی وجود ندارد اما در مواردی پزشک برای کاهش عوارض این بیماری ممکن است داروهایی که معمولا برای استرس و اختلال تمرکز مورد استفاده قرار می‌گیرند تجویز کند.
یادتان باشد کودکی که علائم این اختلال رفتاری را نشان می‌دهد نیاز به کمک فوری دارد چون این کودکان بدون درمان مناسب در روابط اجتماعی خود تهدید خواهند شد. آنها به راحتی توسط همکلاسی‌ها و هم سالان خود طرد خواهند شد زیرا مهارت‌های اجتماعی را بلد نیستند و با رفتارهای آزاردهنده، دیگران را از خود گریزان می‌کنند.
همچنین این کودکان بیشتر از دیگران در معرض اختلالات رفتاری که با عنوان اختلالات رفتاری ضد اجتماعی شناخته می‌شوند، قرار دارند.
همچنین به عنوان یک والد این نکته را در نظر داشته باشید که پیشگیری از ایجاد این اختلال ممکن نیست اما تشخیص و اقدام به موقع می‌تواند از بسیاری از مشکلات مرتبط با بیماری پیشگیری کند طوری که آینده کودک تحت تاثیر این اختلال قرار نگیرد.